رابطه دیابت و استرس بازی جراحی سلامتی

شکی نیست که استرس باعث وخیم تر شدن هر نوع بیماری می شود مبتلایان به دیابت نیز مستثنی نیستند و آنها نیز با ابتلا به دیابت, دوره ای از بحران های روانی را سپری می کنند که ممکن است باعث شود تعادل در قندخون و کنترل بیماری دیابت با تاخیر مواجه شود

شکی نیست که استرس باعث وخیم تر شدن هر نوع بیماری می شود. مبتلایان به دیابت نیز مستثنی نیستند و آنها نیز با ابتلا به دیابت، دوره ای از بحران های روانی را سپری می کنند که ممکن است باعث شود تعادل در قندخون و کنترل بیماری دیابت با تاخیر مواجه شود، بنابراین این افراد از نظر روانی به آموزش و مشاوره نیاز دارند.

البته استرس از دیدگاه افراد متفاوت، تعاریف متفاوتی دارد ولی از نظر لغوی به معنای فشار و تنیدگی است. در هر صورت، روان شناسان می گویند هرگونه فشار جسمی و روانی که به بدن فرد وارد شود، «استرس» نام دارد. عده ای هم استرس را نتیجه سازگاری بدن با عامل محرک می دانند. محرک به 2 گروه بیرونی و درونی تقسیم می شود. محرک بیرونی ممکن است خارجی باشد مانند ترافیک، محرک درونی نیز می تواند افکار و باورهای اشتباه باشد (حدود 125 فکر سمی در افراد دیابتیک شناسایی شده است). کتاب های متعددی درباره از بین بردن استرس نوشته شده ولی این کتاب ها از دیدگاه علمی مشکلاتی دارند چون همه استرس ها به کنترل نیاز ندارند.استرس ها به 2 گروه خوب و بد تقسیم می شوند. استرس خوب استرسی است که فرد برای انجام کارهای معمولی به آن نیاز دارد.

استرس خوب در افراد دیابتیک باعث می شود این افراد قندخونشان را اندازه بگیرند. در صورتی که این استرس از حد خود بگذرد و فرد مبتلا باوجود اینکه در اندازه گیری بار اول مشکلی نداشته، باز هم در این فکر باشد که الان قندخونم چقدر شده و دوباره آن را اندازه بگیرم، به استرس بد تبدیل خواهد شد. به طور کلی، پاسخ به استرس دارای 3 مرحله است. در مرحله اول، علامت های استرس ظاهر می شود. در مرحله دوم، فرد تلاش می کند تا تعادل را حفظ کند و در مرحله سوم فرد متوجه می شود که نمی تواند بر آن غلبه کند و دچار فرسودگی می شود و نیاز به کمک دارد. آنچه در ادامه این مطلب می خوانید، رابطه دیابت و استرس است و راه هایی برای کنترل استرس.

استرس در افراد مبتلا به دیابت 4 علامت ایجاد می کند:

1. علایم هیجانی و عاطفی: در نشانه های هیجانی و عاطفی فرد بی قرار، خشمگین و زودرنج است. گاهی هم احساس گناه می کند یا به سرزنش خود می پردازد.

2. علایم شناختی: در این مرحله فرد دچار اختلال در حافظه، تمرکز و توجه می شود. فراموشی، تصمیم گیری های اشتباه و هجوم افکار منفی همراه با یاس نیز وجود دارد.

3. علایم رفتاری: بیمار به دلیل استرس زیاد دچار بی اشتهایی یا پرخوری می شود که هر 2 شکل آن برای فرد دیابتی مضر است. پرخاشگری، دندان قروچه، آشفتگی، دست پاچگی و اختلالات جنسی جزو انواع دیگر استرس های رفتاری هستند.

4. علایم جسمانی: نشانه های جسمانی مانند سردرد، تنگی نفس، تنفس تند، تعریق، افزایش فشارخون، گرفتگی و درد در عضلات شانه و مفاصل، احساس خستگی شدید، اختلالات خواب، لرزش در صدا، ناراحتی های پوستی، اختلال در سیستم ایمنی بدن و اختلالات در دستگاه گوارش از این گروه هستند.

شباهت علایم استرس و افت قند

نکته مهم این است که نشانه های افت قندخون و استرس شباهت زیادی به هم دارند. روش افتراقی برای تشخیص بدین گونه است؛ ابتدا قندخون اندازه گرفته شود. در صورتی که گلوکومتر وجود نداشته باشد باید یک ماده زودجذب قندی مصرف شود. اگر نشانه های جسمانی به دلیل افت قندخون باشد، با خوردن یک ماده خوراکی بعد از مدتی برطرف خواهد شد. در غیر این صورت استرس وجود دارد.

راه های مقابله با استرس

راهکارهای مقابله با استرس را از یک منظر کلی می توان به انواع زیر تقسیم کرد:

1. انکار: روش اول انکار است که روش نادرستی محسوب می شود و در بعضی از بیماران دیده می شود. فرد بیماری را جدی نمی گیرد و سعی دارد از واقعیت فرار کند و با دلیل تراشی و سرزنش خود و دیگران از موضوع فرار می کند. گاهی هم به رفتارهای پرخطر مثل پرخوری، مصرف الکل و حتی کار کردن بیش از حد و... روی می آورد. پس بیمار باید هر چه سریع تر از مرحله انکار خارج شود.

2. حل مساله: روش دوم بازی جراحی مغز استفاده از روش های مقابله سالم است. در این موارد معمولا فرد به کمک نیاز دارد. منبع استرس مشخص می شود و با حفظ آرامش بهترین راهکار برای مقابله پیدا خواهدشد. مقابله با استرس با چند توصیه ساده عملی نیست و فرد باید چند روشی که روان شناس توصیه می کند، چند هفته انجام دهد تا به تدریج به شیوه جدید زندگی عادت کند.

1-2. تغییر تفکر: مرحله اول در این روش تغییر در تفکر است و فرد پراسترس باید بازی جراحی به دقت فکر کند و به این 3سوال جواب دهد: آیا طرز فکرم درست است؟ اگر فرد دیگری در موقعیت من بود، به او چه می گفتم؟ فرض کنیم اتفاق افتاده است، در حال حاضر چه کاری می توانم انجام دهم؟

2-2. اصلاح عادت ها: تغییر دیگر در شیوه زندگی، دقت در آداب خوردن و خوابیدن است. مصرف آب باید به مقدار کافی باشد. خواب بیماران مبتلا به دیابت باید کافی باشد. خواب یک فرد بالغ حدود 8-7 ساعت است. با افزایش سن، تعداد ساعات خواب کمتر می شود. غذا خوردن این افراد باید با آرامش کامل و مطابق توصیه های پزشک باشد. کارهای لذت بخش بازی جراحی قلب را نباید از زندگی حذف کنند و تحرک باید به اندازه کافی باشد.

3-2. آرام سازی ذهنی عضلانی: آموزش آرام سازی ذهنی عضلانی نیز حتما باید زیرنظر روان شناس انجام شود. استرس باعث سفت شدن عضلات، تپش قلب و تند شدن تنفس می شود. در این روش به فرد آموزش داده می شود که در طول 1 دقیقه حدود 12-10 بار نفس بکشد. عضلات کل بدن با 10 شماره سفت و با 10 شماره شل می شود. در نهایت به آرام سازی ذهنی می رسیم. در ذهن فضایی مانند یک جنگل سرسبز و آرام تصور می کنیم و خود را دارون آن فضا تجسم می کنیم.

یادمان باشد که...

1. زندگی همیشه مطابق میل ما پیش نمی رود. باید با مسایل و بیماری ها کنار آمد.

2. نمی توانیم از همه اطرافیان انتظار داشته باشیم که ما را قبول داشته باشند. 60درصد افرادی که اضطراب دارند به این دلیل است که نمی توانند نظر مساعد دیگران را جلب کنند. هنگام ازدواج به صراحت درباره بیماری با همسر آینده یا خانواده او صحبت کنید و از پذیرش و رد پذیرش آنها نگران نباشید.

3. با مسائل زندگی روبرو شوید. اجتناب از واقعیت نسبت به روبرو شدن با آن به مراتب کار دشوارتری است. به هیچ وجه خود را سرزنش نکنید.

4. وقتی فردی دچار تفکر همه یا هیچ است، تفکر او حد وسط ندارد. مثلا فرد مبتلا به دیابت این انتظار را دارد که قندخون ناشتا در او مانند افراد سالم 100 یا زیر 100 باشد یا در طول بیماری دیابت هیچ مشکلی برایش ایجاد نشود. این نوع طرز تفکر فقط باعث آزار بیمار می شود.

5. فاجعه سازی نکنید. ممکن است فرد دیابتیک فکر کند با این بیماری دیگر نمی تواند کار کند. این شیوه تفکر کاملا اشتباه است. بیماران دیابتی مانند افراد غیردیابتی می توانند حضور فعال و موثری در جامعه داشته باشند.

6. پیش‎بینی اشتباه را کنار بگذارید. جملاتی مانند: «بالاخره پای من قطع می شود»، «بالاخره چشمم را از دست می دهم»، پیش بینی های اشتباهی هستند. افرادی که به بیماری خود اهمیت می دهند و قندخونشان را کنترل می کنند دچار عوارض ناشی از دیابت نمی شوند.

7. به خودتان برچسب نزنید. بعضی از افراد مبتلا به خودشان می گویند «بیمار»، «قندی»، «بی عرضه»، «گناهکار» و... این برچسب ها اعتماد به نفس و کیفیت زندگی را از نظر روانی پایین می آورد.

8. هر حرفی را به خود نگیرید. گاهی در یک جمع دیگران درباره مضرات پرخوری و چاقی صحبت می کنند و فرد مبتلا به دیابت فکر می کند به او طعنه می زنند.

دکتر محمد قهرمانی

روان شناس، دانشیار دانشگاه علوم تربیتی و مدرس انجمن دیابت ایران